1. Giới thiệu vấn đề

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và yêu cầu ngày càng khắt khe từ thị trường quốc tế, việc quản lý sản xuất theo lô hoặc số seri đã trở thành bắt buộc. Đây là yếu tố đặc biệt quan trọng trong các ngành thực phẩm, dược phẩm, điện tử, y tế và bao bì. Một sự cố nhỏ trong sản xuất có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng: sản phẩm bị thu hồi, uy tín thương hiệu suy giảm, thậm chí doanh nghiệp mất cơ hội tham gia vào chuỗi cung ứng quốc tế.

Hiện nay, nhiều doanh nghiệp Việt Nam vẫn quản lý sản xuất bằng Excel hoặc giấy tờ. Phương pháp này tuy rẻ, dễ áp dụng nhưng bộc lộ nhiều hạn chế: dễ sai sót, khó mở rộng, tốn nhiều thời gian khi cần kiểm tra và không đáp ứng được tiêu chuẩn xuất khẩu. Trong khi đó, các giải pháp phần mềm hiện đại mang đến nhiều lựa chọn, từ phần mềm tự viết cho đến các hệ thống quốc tế hay giải pháp trong nước.

2. Vì sao cần sản xuất và truy xuất theo lô?

Sản xuất và truy xuất theo lô không chỉ là cách gắn nhãn cho sản phẩm. Đây là một hệ thống quản lý toàn diện với nhiều lợi ích chiến lược:

• Tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế: Đáp ứng các yêu cầu như ISO, HACCP, GMP, IATF…
• Xử lý khủng hoảng nhanh chóng: Khi có sự cố, chỉ cần thu hồi đúng lô hàng thay vì toàn bộ sản phẩm.
• Hỗ trợ cải tiến sản xuất: Dữ liệu theo lô cho phép phân tích nguyên nhân lỗi, tìm điểm nghẽn và tối ưu quy trình.
• Gia tăng niềm tin của khách hàng: Minh bạch nguồn gốc giúp doanh nghiệp tạo dựng uy tín và nâng cao hình ảnh thương hiệu.

Ví dụ, trong ngành sữa, nếu phát hiện một lô hàng bị nhiễm khuẩn, doanh nghiệp có thể nhanh chóng xác định dây chuyền, ca sản xuất và nguyên liệu liên quan để xử lý, thay vì phải thu hồi toàn bộ sản phẩm trên thị trường.

3. Các giải pháp quản lý sản xuất theo lô hiện nay

Doanh nghiệp có thể lựa chọn nhiều hình thức quản lý sản xuất theo lô. Dưới đây là bảng so sánh tổng quan:

4. Phân tích chi tiết các giải pháp

4.1. Excel và giấy tờ truyền thống

Excel và hồ sơ giấy là phương pháp quản lý phổ biến đối với các doanh nghiệp siêu nhỏ hoặc mới thành lập, bởi chi phí gần như bằng không và cách triển khai rất đơn giản. Doanh nghiệp không cần đầu tư hạ tầng công nghệ phức tạp, chỉ cần một nhân sự nhập liệu cơ bản là có thể bắt đầu quản lý theo lô. Tuy nhiên, hạn chế của phương pháp này bộc lộ rõ khi quy mô sản xuất tăng. Dữ liệu dễ bị nhầm lẫn, việc truy xuất thông tin mất nhiều thời gian và độ chính xác không cao, đặc biệt khi xảy ra sự cố. Quan trọng hơn, phương pháp này hoàn toàn không đáp ứng được yêu cầu kiểm toán và các tiêu chuẩn quốc tế về minh bạch nguồn gốc. Vì vậy, đây chỉ là giải pháp tạm thời, không thể đáp ứng nhu cầu lâu dài.

4.2. Phần mềm tự viết

Một số doanh nghiệp lựa chọn tự phát triển phần mềm quản lý theo lô để phù hợp với đặc thù hoạt động riêng. Ưu điểm lớn nhất của cách làm này là tính linh hoạt: hệ thống có thể được thiết kế chính xác theo quy trình nội bộ, giúp kiểm soát tốt những yêu cầu đặc thù mà phần mềm thương mại chưa đáp ứng. Tuy nhiên, chi phí đầu tư ban đầu và chi phí bảo trì về sau thường rất cao. Bên cạnh đó, khi các tiêu chuẩn quốc tế thay đổi, việc nâng cấp phần mềm tự viết trở thành thách thức, vừa tốn kém vừa phức tạp. Do đó, giải pháp này chỉ thực sự phù hợp với những doanh nghiệp có quy mô vừa, có nhu cầu đặc biệt và đủ khả năng duy trì đội ngũ kỹ thuật lâu dài.

4.3. Giải pháp quốc tế (SAP, Oracle, Infor…)

Các hệ thống quản trị quốc tế như SAP, Oracle hay Infor thường được lựa chọn bởi những tập đoàn lớn hoặc doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Ưu điểm vượt trội của các giải pháp này là tính chuẩn mực toàn cầu, bộ tính năng mạnh mẽ và khả năng tích hợp sâu với các hệ thống quản trị khác. Khi áp dụng, doanh nghiệp có thể nhanh chóng đạt chuẩn quốc tế trong quản lý sản xuất và truy xuất nguồn gốc. Tuy nhiên, chi phí triển khai và vận hành các hệ thống này cực kỳ cao, thường lên tới hàng triệu đô la, đi kèm với quá trình triển khai phức tạp và yêu cầu nhân sự có chuyên môn sâu. Vì vậy, đây chỉ là giải pháp phù hợp cho các tập đoàn quy mô lớn hoặc công ty đa quốc gia, khó có thể áp dụng rộng rãi cho doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam.

4.4. Giải pháp Việt Nam – WATATECH

Trong bối cảnh phần lớn doanh nghiệp Việt Nam thuộc nhóm vừa và nhỏ, giải pháp trong nước như WATATECH được xem là lựa chọn tối ưu. Ưu điểm nổi bật của WATATECH nằm ở chi phí hợp lý, khả năng triển khai nhanh và sự phù hợp với thực tế sản xuất tại Việt Nam.

Cụ thể, WATATECH mang đến một hệ sinh thái phần mềm tích hợp:

• WT-ERP: Quản lý kế hoạch sản xuất, định mức nguyên liệu và tính toán giá thành theo từng lô.
• WT-MES: Ghi nhận dữ liệu sản xuất theo thời gian thực, bao gồm sản lượng, lỗi và năng suất lao động.
• WT-WMS: Quản lý kho theo lô/seri, kiểm soát vị trí lưu trữ, điều chuyển và tồn kho.
• WT-HRM: Theo dõi hiệu suất nhân sự và liên kết trực tiếp với từng lô sản xuất.
• WT-CRM: Quản lý lịch sử giao hàng, phản hồi khách hàng và quy trình bảo hành sản phẩm.

Nhờ sự liên kết chặt chẽ giữa các hệ thống này, doanh nghiệp có thể quản lý toàn diện từ khâu lập kế hoạch, vận hành sản xuất cho đến quản lý kho bãi và chăm sóc khách hàng.

Điểm hạn chế duy nhất là WATATECH chưa có mức độ phổ biến toàn cầu như các giải pháp quốc tế. Tuy nhiên, với chi phí phù hợp, khả năng triển khai nhanh và tính thực tiễn cao, đây là giải pháp đáng lựa chọn cho doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam, đặc biệt những đơn vị đang trong quá trình nâng cao quản lý và muốn tiến tới chuẩn mực quốc tế.

5. Ứng dụng công nghệ mới trong truy xuất nguồn gốc

Trong kỷ nguyên công nghiệp 4.0, quản lý sản xuất theo lô không chỉ dừng lại ở phần mềm ERP hay MES mà còn kết hợp nhiều công nghệ tiên tiến:

• AI (Trí tuệ nhân tạo): Phân tích dữ liệu sản xuất để dự đoán nguy cơ lỗi, giúp ngăn chặn sự cố trước khi xảy ra.
• IoT (Internet vạn vật): Cảm biến gắn trên máy móc hoặc sản phẩm giúp giám sát nhiệt độ, độ ẩm, độ rung khi sản xuất và vận chuyển.
• Blockchain: Đảm bảo dữ liệu truy xuất không thể chỉnh sửa, tăng độ minh bạch và niềm tin cho đối tác quốc tế.
• Cloud Manufacturing: Lưu trữ dữ liệu trên đám mây, dễ dàng mở rộng quy mô và kết nối chuỗi cung ứng toàn cầu.

Những công nghệ này sẽ trở thành xu hướng tất yếu, giúp doanh nghiệp vừa nâng cao chất lượng, vừa gia tăng lợi thế cạnh tranh.

6. Phần mềm theo lô/seri – công cụ quản lý hay chiến lược kinh doanh?

Điểm khác biệt lớn là phần mềm quản lý theo lô không chỉ giúp kiểm soát sản xuất. Nó còn đóng vai trò trong chiến lược kinh doanh dài hạn:

• QR code trên sản phẩm vừa phục vụ truy xuất, vừa hỗ trợ marketing.
• Dữ liệu theo lô giúp doanh nghiệp phân tích xu hướng tiêu thụ, tối ưu chuỗi cung ứng và quản lý tồn kho.
• Minh bạch nguồn gốc giúp sản phẩm dễ dàng tiếp cận thị trường quốc tế, nâng cao uy tín thương hiệu.

7. Kết luận

Mỗi giải pháp quản lý sản xuất theo lô có ưu và nhược điểm riêng. Excel phù hợp cho giai đoạn khởi đầu, phần mềm tự viết dành cho nhu cầu đặc thù, giải pháp quốc tế cho tập đoàn lớn, còn WATATECH là lựa chọn hợp lý cho doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam.

Trong bối cảnh chuyển đổi số, doanh nghiệp nào chủ động áp dụng hệ thống quản lý hiện đại, kết hợp cùng các công nghệ mới như AI, IoT và blockchain sẽ có lợi thế cạnh tranh vượt trội. Đây là con đường để tiến tới sản xuất thông minh, minh bạch và bền vững.